De Belgische overheden geven amper inzage in welke bedrijven de miljardenorders binnenhalen die de staat elk jaar per aanbesteding uitgeeft. Dat blijkt uit onderzoek van deze krant. Kleine en middelgrote bedrijven halen bovendien opmerkelijk weinig opdrachten binnen.
Belgische overheidsdiensten maken slechts in een op de drie gevallen openbaar welke bedrijven deelnemen aan de door hen uitgeschreven aanbestedingen en aan wie zij het contract gunnen. Ook over de vele miljarden euro’s die ze uitgeven om producten en diensten op de privémarkt aan te kopen of om bouwprojecten te financieren, is er allerminst transparantie. Amper 15 procent van dat budget werd de voorbije zes jaar kenbaar gemaakt. Dat blijkt uit een data-analyse van De Tijd van alle publiek toegankelijke informatie over openbare aanbestedingen tussen 2017 en 2022.
De Europese Commissie schat dat de markt voor openbare aanbestedingen per lidstaat goed is voor ongeveer 14 procent van ‘s lands bruto binnenlands product. In België komt dat jaarlijks neer op meer dan 17.000 dossiers die door honderden overheidsdiensten worden uitgeschreven, samen goed voor een aankoopvolume van circa 70 miljard euro.
Duidelijke informatie over wie meedoet aan aanbestedingen en wie ze wint, doet de markt beter werken.BRUNO DE MULDER
VOORZITTER STICHTING OVERHEIDSOPDRACHTEN EN CEO TENDER EXPERTS
De Belgische wet verplicht in principe om voor alle aanbestedingen vanaf 140.000 euro bekend te maken wie de opdracht binnenhaalt. Ook Europa legt vanaf bepaalde bedragen transparantie op. Vele uitzonderingen en een gebrek aan sancties verklaren het gebrek aan openheid.
Het aantal Belgische overheidsdiensten, zowel op federaal, Vlaams als lokaal niveau, dat over aanbestedingen openlijk communiceert, is opmerkelijk laag. Slechts een minderheid – 347 van de ruim 1.000 overheden die in de voorbije zes jaar voor minstens 1 miljoen euro inkochten – maakte in meer dan de helft van de gevallen openbaar wie de opdracht kreeg.
De federale spoornetbeheerder Infrabel schreef in zes jaar 2.782 aanbestedingen uit en maakte over die periode een inkoopvolume van 4 miljard euro bekend. Ondanks die hoge uitgaven werd in slechts een op de drie gevallen gemeld aan wie de opdracht werd toegekend. De Vlaamse waterzuiveraar Aquafin deed het nog slechter. Van de 1.375 opdrachten die in dezelfde periode werden uitgeschreven, bleef minstens driekwart onder de waterlijn.
‘Duidelijke informatie over wie meedoet aan aanbestedingen en wie ze wint, doet de markt nochtans beter werken’, zegt Bruno De Mulder, de voorzitter van de Stichting Overheidsopdrachten en de CEO van Tender Experts. ‘Het zet andere bedrijven ertoe aan deel te nemen aan de opdracht en leidt tot meer concurrentie, wat resulteert in een maximaal effect van het ingezette belastinggeld.’
Het valt ook op dat een beperkt aantal grote bedrijven – zoals de verzekeraars Ethias en AXA, de multinationals Siemens, GE en Philips en de voedingsgroothandel Solucious (Colruyt) – de voorbije zes jaar veel contracten binnenhaalden. Kleine en middelgrote ondernemingen kwamen veel minder aan bod. Die kregen in 2021 amper een derde van alle Belgische overheidsopdrachten. Met die lage score voor kmo’s bengelt ons land achteraan in het Europese peloton, net voor Roemenië.
Premier Alexander De Croo (Open VLD) werkt aan een wetsontwerp om de transparantie van overheidsopdrachten te verbeteren.
Bron: de Tijd
